Minn Dr George Farrugia
Liema hi t-tajba: widnitha jew widintha?
Nagħmlu tajjeb li nsegwu r-regoli uffiċjali tal-grammatika u nużaw “widnitha”.
Meta nom li jispiċċa b’konsonanti, segwita bil-vokali a, tiżdied miegħu t-T marbuta u suffiss li jibda b’vokali, dan in-nom iwaqqa’ l-aħħar vokali tiegħu. Jekk ma’ dan in-nom inżidu suffiss li jibda b’konsonanti, normalment din il-vokali ma taqax iżda x’aktarx tinbidel f’vokali oħra, kif jidher f’dawn l-eżempji.
| ħila | T | i | ħil |
| ħila | T | na | ħilitna |
| sura | T | ek | sur |
| sura | T | kom | suritkom |
| darsa | T | i | dars |
| darsa | T | kom | darsitkom |
| spalla | T | u | spall |
| spalla | T | na | spallitna |
Jekk in-nom ikun jispiċċa b’żewġ konsonanti, li l-aħħar waħda minnhom tkun likwida jew għ, segwita bil-vokali a, is-sitwazzjoni tinbidel xi ftit f’każ li miegħu tiżdied it-T marbuta u suffiss li jibda b’vokali. F’dan il-każ, meta n-nom iwaqqa’ l-aħħar vokali tiegħu, ħafna drabi jkollna nżidu vokali tal-leħen quddiem il-konsonanti likwida biex inkunu nistgħu nippronunzjaw il-kelma, eż.
| kamra | T | i | kamar |
| sengħa | T | u | senegħ |
| widna | T | ek | widin |
F’każ li s-suffiss ikun jibda bil-konsonanti, l-aħħar vokali tan-nom ma taqax, iżda tista’ tinbidel.
| kamra | T | na | kamritna |
| sengħa | T | kom | sengħetkom |
| widna | T | kom | widnitkom |
Imma dan x’tgħidilna l-grammatika u r-regoli uffiċjali tal-ortografija. Fil-verità l-istorja mhijiex daqshekk sempliċi, tant li mhux l-ewwel darba li xi ħadd jistaqsina, “Liema hi t-tajba: ‘widnitha’ jew ‘widintha’?” Jekk mhux ukoll naqbdu lilna nfusna, daqqa nippronunzjaw waħda u daqqa l-oħra.
Nistgħu ngħidu li l-kawża ta’ dawn il-varjanti hija l-h. Irridu niftakru li din l-h fl-antik kienet tinstema’, kellha l-ħoss partikolari tagħha, kif għad għandha fl-Għarbi llum. Iżda maż-żmien, din il-konsonanti tilfet il-ħoss partikolari li kellha u fil-Malti modern ħafna drabi ma tinstemax, pereżempju fi kliem bħal hena, dehra, wiċċha, hemeż, jhewden.
Minħabba f’hekk, meta l-pronom mehmuż ikun jibda bl-h jista’ jkun interpretat b’żewġ modi, jew bħala suffiss li jibda b’konsonanti (jekk nirraġunaw b’mod storiku) u għalhekk ‘widnitha’ bħal ‘widnitna’ u ‘widnitkom’, jew inkella bħala suffiss li jibda b’ħoss vokaliku (jekk nirraġunaw b’mod sinkroniku) u għalhekk ‘widintha’ bħal ‘widinti’ u ‘widintek’.
Hawn ta’ min isemmi wkoll fattur ieħor – it-tendenza dejjem tiżdied fil-Malti modern li nippriżervaw il-konsistenza taz-zokk. U dan iwassal biex inisibuha eħfef nippronunzjaw: widinti, widintek, widintu, widintha, widintna, widintkom, widinthom, bħalma bosta jippronunzjaw, kamarti, kamartek, kamartu, kamartha, kamartna, kamartkom, kamarthom.
Madanakollu, minkejja li dan huwa aċċettat fuq livell fonetiku, sal-lum il-grammatika u l-ortografija uffiċjali għadhom jaċċettaw biss il-forma storika. Dan ma jfissirx li xi darba l-forom ‘widintha’ u ‘widinthom’ ma jistgħux ikunu aċċettati wkoll, imma sakemm jasal dak il-waqt nagħmlu tajjeb jekk nosservaw ir-regoli uffiċjali.